EXCEPTIONS OF गुण-सन्धि - 2

In the following cases, instead of the substitution of गुण vowels, वृद्धि vowels are substituted.

• When the word ऋण (from root ऋ -1 प, 3 प. = debt)  occurs immediately after प्र, वत्सतर, कम्बल, वसन, ऋण, दश in a समास.
  E.g. प्रार्णम्, वत्सतरार्णम्, कम्बलार्णम्, वसनार्णम्, ऋणार्णम्, दशार्णः । 
• When a prefix ending in अ/आ is used before a root beginning with ऋ or लृ. However, for the denominative root, this वृद्धि substitution is optional.
  E.g. प्र+ऋच्छति = प्रार्च्छति (from root ऋ -1 प.) ; However, for the denominative root-form प्र+ऋकारीयति= प्रर्कारीयति or प्रार्कारीयति and प्र+लृकारीयति= प्रल्करीयति or प्राल्कारीयति । 

In the following case, the गुण-सन्धि is optional.

• In a समास, when the initial पद ending in अ/आ occurs before a पद beginning with ऋ.
  E.g. ब्रह्मा + ऋषिः = ब्रह्मऋषिः OR ब्रह्मर्षिः ।
  ग्रीष्म + ऋतुः = ग्रीष्मऋतुः OR ग्रीष्मर्तुः ।